Waarom liggen pubers soms zo dwars? En hoe kom je erachter wat er in dat koppige hoofd omgaat? Renate Jenema is trainer bij Spirit Pleegzorg en werkte daarvoor vijftien jaar als groepswerker op leefgroepen met voornamelijk pubers. Ze weet hoe leuk én lastig het gedrag van pubers kan zijn.
‘Bij pubers staat identiteitsontwikkeling centraal en dat zie je terug in hun gedrag. Wie ben ik? En wie kan ik zijn? Om daar achter te komen, gaan ze volwassenen uittesten en zich afzetten. Als jij A zegt, zeggen zij B, en dan kijken wat er gebeurt. Dat kan er heftig aan toe gaan.’
Wanneer sturen ze me weg?
‘Voor een puber in de pleegzorg is dat proces nog ingewikkelder. Zij hebben vaak op meerdere plekken gewoond, zijn gewend om ‘weggestuurd’ te worden en zoeken onbewust naar de bevestiging van hun overtuiging ‘ik ben niet de moeite waard.’ Het kind is bijvoorbeeld bang of rekent er juist op om – opnieuw – te worden weggestuurd. De meeste pubers zullen pleegouders uittesten: hoe ver kan ik gaan tot ook zij me wegsturen?’
Wat maakt dat je…?
‘Andere kinderen gaan juist gewenst gedrag vertonen. Als een pleegkind van elf jaar altijd de tafel afruimt, uit zichzelf de keuken schoonmaakt en zelf zijn kleren wast, dan gaan bij mij alle alarmbellen rinkelen. Vaak komt na een maand of drie het breekpunt. Realiseer je dat als een kind heftige emoties toont, het zich dan bij jou veilig genoeg voelt om dat te doen.’
‘Probeer achter dat brutale, opstandige gedrag te kijken. Dat doe je door te praten, hoe moeilijk dat soms ook is met een puber. Soms kan dat pas een dag na het conflict, als de eerste woede gezakt is.’
‘Als groepswerker probeerde ik vooral niet meteen conclusies te trekken, maar vragen te stellen. Een tip is om de woorden ‘wat maakt dat…’ te gebruiken in plaats van het meer verwijtende ‘waarom?’. ‘Wat maakt dat je te laat thuis was?’ klinkt al een stuk vriendelijker. En natuurlijk mag je als pleegouder boos worden. Geef dan wel aan: jij bent oké, maar jouw gedrag is niet oké.’
Geef ze de ruimte
‘Pubers hebben de ruimte nodig. Om zichzelf te vinden, te experimenteren, fouten te maken. Iedere puber gaat op ontdekkingstocht en die tocht moet je willen aangaan als pleegouder. Tot slot wil ik trouwens echt van het vooroordeel af dat alle pubers moeilijk zijn. Pubers zijn leuk, ook moeilijke pubers!’
Dit artikel verscheen in Binding 2 – 2016, themanummer Kijken achter het gedrag van je pleegkind. Binding is een blad voor pleegouders van Spirit Jeugd en Opvoedhulp.
