Het moest geen ‘Halleluja-verhaal’ worden. En toch werd gelauwerd documentairemaker Erik Kooyman geraakt door ‘de kracht van liefde en positiviteit’ in het gezin van Hijltje: pleegmoeder, moeder, oma en schrijver. Vanaf het voorjaar van 2019 draaide hij vier maanden mee met het gezin.
Als redacteur Lenny Tamerus in de zomer van 2018 bijzondere verhalen zoekt voor het Omroep West-programma Van de kaart, stuit ze op Hijltje. Met Erik Kooyman als cameraman maakt ze een kort item over deze pleegmoeder. Maar de bijzondere vrouw laat hen niet meer los. Hier zit een film in.
Erik: ‘Lenny en ik wilden geen Halleluja-verhaal, maar echt laten zien hoe pleegzorg in zijn werk gaat en wat er allemaal bij komt kijken.’ De twee zoeken samenwerking met pleegzorgorganisatie Jeugdformaat, Jeugdbescherming West en de gemeenten uit de regio, partijen die het fenomeen pleegzorg graag onder de aandacht van een groot publiek willen brengen. Het tekort aan pleegouders is nog steeds schrijnend.
Als eenvoudige ouder die soms al moeite heeft met twee kinderen is het niet zo makkelijk de sprong naar Hijltje te maken.
’We zaten alleen met het atypische geval van Hijltje. Als eenvoudige ouder die soms al moeite heeft met twee kinderen is het niet zo makkelijk de sprong naar Hijltje te maken. Ze is toch een soort superpleegmoeder die de hele toko in haar eentje bestiert, sinds ze tien jaar geleden gescheiden is.’
En inderdaad, er zullen niet veel (pleeg)ouders zijn die Hijltje nadoen. Want tijdens het filmen van de documentaire bestaat haar ‘toko’ uit vijf pleegkinderen en een achttienplusser die als pleegdochter bij Hijltje binnen kwam. En dan is er ook nog altijd één kamer vrij voor crisisgevallen, waarvan er de afgelopen jaren nog eens zo’n dertig passeerden. Bovendien zijn het kinderen met niet de minste achtergronden. Een meisje met HIV die haar moeder verloor aan aids. Een meisje dat ernstig mishandeld is en een meisje waarvan de moeder prostituee is. Twee gehandicapte kinderen die veel zorg nodig hebben. Een adoptiedochter van Hijltje, getrouwd, twee kinderen, is inmiddels zelf pleegmoeder van haar pleegbroertje.
Vaart maken
Als Erik hoort dat twee kinderen in de zomer van 2019 wel eens het huis uit kunnen gaan – de achttienjarige jongen die verhuist naar een begeleid wonen plek, en het vierjarig meisje dat terug naar haar moeder gaat – besluit hij vaart te maken. ‘Niet dat ik perse op zoek ben naar drama, maar dat het jongste pleegkind na vier jaar terug naar haar moeder ging was bijzonder, want zij heeft vanaf haar babytijd bij Hijltje gewoond. Daarmee hadden we meteen het perspectief: hoe is het om je kind af te staan? Hijltje vindt het belangrijk om goed contact met de ouders te hebben en stimuleert dat ook. Tegelijkertijd vindt ze het best moeilijk om haar terug te brengen.’
Niet voor God spelen
Erik: ’Allereerst vraag je je natuurlijk af: hoe doet ze dat? Dat blijkt heel praktisch: als je met een groot gezin bent, dan moet je het met elkaar doen. Als het eten klaar is, gaat iedereen uit zichzelf de vaatwasser inruimen en de tafel schoonmaken. De oudste zus gaat de luier verschonen van de jongste. Het gras wordt gemaaid. Er worden feestjes georganiseerd. Er wordt heel veel samen met elkaar gedaan. Dat trof me. Want het is niet alleen praktisch, je creëert zo ook een band en versterkt het gezin. Daar kon ik zelf nog wat van leren toen ik dat zag. Ik dacht tijdens het filmen wel eens aan die toch wat verwende kids van mij!’
Doordat ieder kind een andere achtergrond heeft, opent zich telkens weer een nieuwe wereld voor haar. Dat maakt je meer mens.
Hijltje lijkt de energie die ze krijgt van de kinderen zelf op te wekken. ‘Ze haalt haar energie uit de ontmoetingen en avonturen die ze samen met de kinderen beleeft. En doordat ieder kind weer een andere achtergrond heeft, opent zich telkens weer een nieuwe wereld voor haar. Ze komt in de wereld van de prostitutie, de wereld van HIV, de wereld van kanker. Dat maakt je meer mens en leert je meer van het leven. Ik begrijp dat je daardoor een verrijking van je leven krijgt, terwijl je in eerste instantie denkt: ’ik haal allemaal ellende in mijn huis.’
‘Je kan zeggen: het lijkt alsof ze het erom doet. Maar zo kwam het niet op mij over. Ze doet het vanuit de overtuiging: ieder kind verdient een kans. Bovendien ze is niet te beroerd om hulp in te schakelen, van mensen in het dorp, een stagiaire, haar dochters. Het is dus niet van: kijk mij nou voor God spelen.’
‘Mamala’
Overigens is het niet alleen maar pais en vree op de boerderij. Niet iedereen staat te juichen als Hijltje weer ‘ja’ zegt op een aanvraag. ‘De oudere kinderen zeiden: je kan geen echte oma zijn op deze manier. Hoewel sommige kinderen wel eens mamma tegen Hijltje zeggen wordt ze meestal door pleegkind en kleinkind ‘mamala’ genoemd worden. Dit om geen concurrent te zijn van de eigen moeders van de pleegkinderen. Hijltje is misschien wel een superpleegmoeder, maar geen superoma. Maar ze gaat dan toch haar eigen gang. Omdat het haar ding is. Een van de dochters zegt op een gegeven moment: ‘Wij zijn geen superfantastisch gezin, maar een gezin met alle problemen die een normaal gezin ook heeft. Ruzie en toestanden.’ En dat zie je ook terug in de film.’
Resumerend heeft de film Erik de ‘kracht van liefde en positiviteit’ laten inzien. ‘Een beetje zoetsappig misschien, maar dat is het wel. Allemaal verhalen binnenhalen van kleine leventjes van kinderen die niet zo rooskleurig zijn, en het dan toch omdraaien en de leuke dingen van het leven zoeken. Avonturen maken met elkaar. Echte aandacht. Maar ook dat je als mens eigenlijk veel meer kan dan je denkt. Ook zette het me wel te denken hoe kwetsbaar kinderen kunnen zijn en hoeveel goeds je nog kan doen nadat het fout gaat. Ik voel me bijna een beetje schuldig dat ik geen pleegouder ben. Ik kom zelf uit een stabiel gezin, ik ben een stabiele gozer, ik heb al 25 jaar een hele leuke vrouw, drie gezonde kinderen, en toch zeggen wij: ‘we doen het niet.’ Misschien een beetje egoïstisch. Maar ik vind het wel belangrijk dat iedereen zichzelf die vraag tenminste een keer stelt.’
