Na een moeilijke jeugd en een zwervend bestaan door Europa woont Jo-Ann (55) nu op een beschermde woonlocatie van de Amsterdamse welzijnsorganisatie perMens. Een zelfstandige woning wil ze niet meer. ‘Daar zou ik doodgaan van eenzaamheid.’
‘De eerste paar jaar van mijn leven woonde ik op de Westerstraat in de Jordaan. Mijn moeder had psychiatrische problemen, mijn vader werkte zes dagen per week in het Wilhelminagasthuis als magazijnmedewerker. Die beste man had gewoon geen tijd om voor me te zorgen. Daardoor heb ik van mijn vierde tot mijn achtste in twee kindertehuizen gewoond. Eerst in kindertehuis De Triangel, daarna in kindertehuis Amstelstad.
Op mijn achtste verhuisde ik naar pleegouders. Daar heb ik tien jaar in een hel geleefd. Ik werd er lichamelijk en geestelijk mishandeld en ze verboden het contact met mijn ouders, dat zou niet goed zijn voor mijn welzijn.
Driedelig kostuum
‘Ik wilde als kind al graag meisjeskleding dragen, maar dat mocht niet van mijn pleegouders. Daarom ging ik iedere vrijdag naar mijn buurmeisje, verkleden, elkaar opmaken en met meisjesspeelgoed spelen. Aan die weekenden heb ik hele fijne herinneringen.
Ik was daar een totaal ander kind dan bij mijn pleegouders, ik was vrolijk en uitbundig. Twee dagen per week kon ik mezelf zijn. Dan kwam ik zondags thuis en dan moest ik me weer in driedelig kostuum hijsen. Dat vertikte ik.
Twee dagen per week kon ik mezelf zijn
Ik had kreeg last van depressies en een bipolaire stoornis, en werd een paar keer opgenomen in een psychiatrische jeugdkliniek. Daar gaf een jongen me heroïne. Ik raakte verslaafd.
Warm bad
‘Op mijn zeventiende besloot ik weg te lopen van mijn pleegouders. Ik trok een jurk aan, maakte me op en belde bij mijn vader aan. Zijn nieuwe vrouw deed open, zag me en zei: ‘Jouw soort moeten we hier niet.’
Toen belde ik bij mijn moeder aan, die op de Prinsengracht woonde, op de derde etage. Daar deed mijn stiefvader open, en hij riep naar boven: ‘Het kind is eindelijk thuis!’ Ik kwam er in een warm bad terecht. Mijn moeder was een echte Amsterdamse: volks en vrolijk. Mijn stiefvader maakte constant grapjes, en dan lag zij helemaal blauw.
Ze wisten dat ik verslaafd was, en toch dachten ze: we gaan het proberen. Ik heb er tot mijn 21e gewoond, toen ging het niet tussen mijn moeder en mij, we hadden allebei psychische problemen en joegen elkaar finaal de kast op.’
Ze wisten dat ik verslaafd was, en toch dachten ze: we gaan het proberen.
‘Vanaf dat moment ben ik gaan zwerven door West-Europa. Ik had een uitkering geregeld op de Zaagmolenstraat bij HVO. Had ik me daar gemeld, mijn post doorgenomen en mijn geld opgehaald, dan stond ik weer naast de snelweg met een bordje en trok ik weer naar het zuiden toe.
Ik ben in Sint-Nikolaas geweest, Luik, Antwerpen, Brussel, Barcelona, Madrid, Rome, noem maar op. Prachtsteden zijn het. Ik leerde Duits, Engels, een beetje Frans en Spaans. Ik werkte in de horeca, in de prostitutie, ik vond altijd wel een baantje.
Prostitutie is een gevaarlijk beroep, dat was vroeger al zo. Maar ook daar probeerde ik het mooie uit te halen.
‘In beginsel is dakloos zijn natuurlijk nooit leuk. Maar ik heb het positieve eruit weten te halen. De vrijheid die je hebt! Dat je kan gaan en staan waar je wil. De nieuwe contacten die je maakt. Wat van de wereld zien!
Al had het natuurlijk ook zijn mindere kant. Want ik was ook verslaafd. En de prostitutie is een gevaarlijk beroep, dat was vroeger al zo. Maar ook daar probeerde ik het mooie uit te halen. Je ontmoet allerlei verschillende soorten mensen. En ze vertellen je alles: huwelijksproblemen, relatieproblemen, kinderproblemen, er wordt zoveel intiems aan je toevertrouwd. Je bent eigenlijk een soort sociaal werker.
Uiteindelijk heb ik twintig jaar gezworven. Tot HVO me op een dag naar het Slotervaartziekenhuis stuurde. Ik woog nog 32 kilo, had hartruis, mijn bloeddruk was te hoog. Ik werd verplicht opgenomen, moest afkicken en kreeg dwangvoeding tot ik weer 60 kilo woog.
Ik miste het straatleven, en eerlijk gezegd mis ik het nog steeds wel eens
Ik kwam in een omslagwoning van perMens terecht, maar het ging niet. A, door mijn verslaving en B, omdat ik gek werd tussen die vier muren. Ik was de vrijheid gewend. Dus zwierf ik hele dagen op straat om maar niet thuis te hoeven te zijn. Ik miste het straatleven, en eerlijk gezegd mis ik het nog steeds wel eens.
Doordat ik me opgesloten voelde in die woning, werd ik depressief, en werd ik weer opgenomen, daarna zetten ze me weer in een omslagwoning, en werd ik weer opgenomen. Ik was langzaamaan helemaal op aan het raken. Het was voor niemand te doen.
Tot ze me hier op de Scheurleerweg plaatsten. Ik woon hier nu 4,5 jaar. Ik heb hier de rust én de reuring. Ik heb al die mensen om me heen juist nodig. Een paar bewoners zijn vrienden voor het leven geworden. Ik drink al maanden niet meer, ik gebruik niet. Ik krijg mijn medicijnen.
Ik heb een eigen kamer, en als ik die zat ben, dan ga ik naar de woonkamer, of naar buiten, en dan ben ik onder de mensen. Het wordt volledig geaccepteerd dat ik transgender ben. Dat is heel belangrijk voor mij.
Gisteren kreeg ik weer een aanbieding voor een woning, maar dat weiger ik, dan kom ik weer moederziel alleen tussen die vier muren te zitten. Als ze mij weer in een eigen woning zetten, dan ga ik dood van eenzaamheid.’
Dit interview is in februari 2024 geschreven voor welzijnsorganisatie perMens. Inmiddels zijn er nieuwe ontwikkelingen in het leven van Jo-Ann. Hierover lees je later meer.
Foto: Simone Dweelaard
