Steeds meer pleegouders weten elkaar te vinden. En dat is niet verwonderlijk, want veel pleegouders blijken contact met andere pleegouders essentieel te vinden om hun eigen mentale gezondheid op orde te houden. ‘Er is vanuit de begeleiding minder tijd voor échte gesprekken. Dan is het fijn als je die met je collega-pleegouders kunt hebben.’ Dat zegt Maartje Gardeniers van de Nederlandse Vereniging voor Pleeggezinnen (NVP).
68% van de pleegouders geeft aan meer of sterke behoefte te hebben aan iemand met soortgelijke ervaringen om mee te praten. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit Utrecht in samenwerking met de NVP.
En dat is niet verwonderlijk. Ook uit de internationale literatuur blijkt namelijk dat pleegouders contact met andere pleegouders als een grote bron van steun ervaren. Veel pleegouders gaven aan dat het zelfs een essentieel onderdeel is om hun eigen mentale gezondheid op orde te houden.
Want emotionele ondersteuning werkt verlichtend in tijden van stress, en die heb je soms als pleegouder. Zit je zelf lekker in je vel, dan hou je het als pleegouder vaak beter vol. Contacten met andere pleegouders kunnen zo dus in sommige gevallen zelfs ‘breakdowns’ – overplaatsingen van een pleegkind naar een ander gezin – voorkomen.
Emotionele ondersteuning werkt verlichtend
Hoe die contacten eruit zien, dat is heel verschillend. Maartje Gardeniers is expert op het gebied van netwerken van pleegzorg. Als projectleider brengt ze samen met haar collega’s pleegoudernetwerken in kaart, inventariseert wat pleegouders wensen op het gebied van netwerken en verbindt netwerken met elkaar.
Ze onderscheidt grofweg drie varianten van netwerken. Allereerst contactgroepen: kleine groepen pleegouders die elkaar regelmatig ontmoeten om ervaringen te delen, meestal bij iemand thuis. Maartje: ‘Met een pot koffie op tafel ervaringen delen zonder vooropgezette gespreksagenda.’
Daarnaast zijn er activiteitennetwerken: kleine initiatiefgroepen die regelmatig bijeenkomsten organiseren voor een bredere kring van pleeg-gezinnen. Ook zijn er netwerken die meer de vorm van belangenbehartiger aannemen: een kleine groep pleegouders die in verbinding staat met een groter aantal gezinnen. Ze halen informatie en zorgen op en delen die met bijvoorbeeld de pleegzorgorganisatie, gemeente of landelijke politiek.
Maartje: ‘Als je pleegouders vraagt wat ze nou eigenlijk hebben aan pleegoudernetwerken, dan noemen ze vooral het delen van ervaringen, maar ook het uitwisselen van kennis en praktische tips. En dat kunnen ze vaak beter met andere pleegouders dan bijvoorbeeld met hun zus of buurvrouw. Pleegouders geven aan dat ze dan vaak op onbegrip stuiten.’
Pleegzorgwerkers zijn geen pleegouders
De netwerken zijn voor veel pleegouders een welkome aanvulling op het contact met de pleegzorgwerker. Maartje: ‘De indruk is dat er vanuit de pleegzorgorganisatie door bezuinigingen en regeldruk steeds minder tijd is voor échte gesprekken. Dan is het fijn als je die met je collega-pleegouders kunt hebben. Bovendien zijn de pleegzorgwerkers meestal zelf geen pleegouder. En juist de ervaring van hoe het is om voor een kind van een ander te zorgen en welke gevoelens dat met zich meebrengt, dat is de gemeenschappelijke factor die zorgt voor een sterke binding tussen pleegouders. De pleegzorgwerker blijft daarnaast van toegevoegde waarde met inhoudelijke kennis op het gebied van de thematiek die speelt, bijvoorbeeld hechtingsproblematiek of loyaliteitsconflicten.’
Pleegzorgaanbieders ondersteunen netwerken graag en experimenteren daar ook mee: van het opzetten van besloten Facebookgroepen tot de werving van pleegouders voor netwerken.
Veel pleegzorgaanbieders zijn trouwens, net zoals de NVP, van mening dat de netwerken alleen maar goed werken als ze echt door de pleegouders zelf gedragen worden. De meeste organisaties nemen daarom een faciliterende rol aan, zoals het regelen van een ruimte en het ondersteunen in de communicatie over bijeenkomsten.
Volgens Maartje is dit ook de wens van de meeste pleegouders. ‘Soms willen zij liever niet dat er een pleegzorgwerker bij de bijeenkomsten aanschuift. Pleegouders zeggen dan: ‘ik weet niet of ik daar dan écht mijn verhaal kan doen.’ Dat zie je overigens ook vaak bij online platformen die pleegzorgorganisaties opzetten. Pleegouders vragen zich dan af: in wat voor omgeving deel ik mijn verhaal en wie leest er allemaal mee? Daar moet je als organisatie duidelijke afspraken over maken en goed over communiceren.’
Gemeenten betrokken
Nu de jeugdzorg onder verantwoordelijkheid van de gemeenten valt, zien ook steeds meer gemeenten het belang van pleegoudernetwerken in en ook zij zoeken naar een rol om deze aan te jagen en te faciliteren. Sommige gemeenten initiëren netwerkbijeenkomsten, zoals in Zaanstad en Haarlemmermeer. In samenwerking met Spirit zijn daar al verschillende bijeenkomsten georganiseerd voor pleegouders, waarbij ook de wethouder aanwezig was. Uit de groep van twintig deelnemers is een werkgroepje ontstaan dat de volgende bijeenkomsten gaat vormgeven.
De NVP speelt hierbij een stimulerende en ondersteunende rol. Ze stimuleert nieuwe initiatieven, verbindt netwerken onderling, ontwikkelt verdiepende modules en deelt good practices. Ook niet-leden kunnen er terecht voor hulp en advies. Maartje: ‘Wij zijn er wat betreft netwerkondersteuning voor alle pleegouders. Onze hulpmiddelen voor het initiëren van een netwerk, communicatie- en promotiemiddelen zijn online voor iedereen beschikbaar.’
Geen blauwdruk
Na inventarisatie van verschillende vormen van netwerken, blijkt er overigens geen blauwdruk te zijn voor het ontwikkelen van een succesvol netwerk. Maartje: ‘Wat we wel zien is dat het helpt als er één of twee mensen zijn die zich écht verantwoordelijk voelen. En die doorzetten. Ook als er een keer maar twee of drie mensen komen. De opkomst gaat vaak in golfbewegingen. Trek dus niet te snel de conclusie dat er geen animo zal zijn, want we weten uit ervaring dat de wens en de wil er is en dat netwerken soms een aanloopfase nodig hebben.’
Laat je inspireren!
Ervaringen delen met andere pleegouders? Op www.denvp.nl zie je waar bestaande netwerken zijn. Wil je een netwerk oprichten of nieuw leven in blazen? Kijk dan op www.denvp.nl/pleegoudernetwerken.
Hier vind je onder andere het online Hoe-boek voor initiatiefnemers en reatieve ideeën gespreksvormen en activiteiten, zoals het Grote Pleegzorg Gespreksspel, Pleegzorgeiland of Wat zou jij doen?, een socratische methode om met elkaars dilemma’s mee te denken.
Dit artikel verscheen in Binding april 2017, blad voor pleegouders van Spirit Jeugd en Opvoedhulp.