Is het mogelijk om onveilige hechting in de vroege jeugd met terugwerkende kracht te herstellen? Met Sherborne Samenspel kan dat. Door te werken met spel en beweging ervaren kinderen meer lichaamsbesef en leren ze alsnog op zichzelf en hun (pleeg)ouder te vertrouwen. Al na drie sessies zag pleegmoeder Romy grote veranderingen bij haar nichtjes Priscilla (9) en Elza (6).
Priscilla (9) en Elza (6) groeien op in Suriname, waar zij op jonge leeftijd getuige zijn van de dood van hun moeder. Ze verblijven daarna een half jaar bij hun oma. In de winter van 2018 komen ze naar Nederland, sindsdien wonen zij bij hun tante Romy.
Priscilla is snel angstig en houdt afstand van mensen. Als Romy haar wil troosten, weert ze af. Elza stapt juist op mensen af. Ze houdt alles in de gaten en heeft grote behoefte aan controle. Als iets niet gaat zoals ze wil, reageert ze boos en agressief. Romy mag Elza niet de klas in brengen. En een knuffel bij de deur, die wil ze niet.
Voelen en ervaren
EMDR-traumatherapie helpt Priscilla om minder angstig te zijn. Video interactie begeleiding gericht op de hechting helpt Romy om beter met Elza’s boze buien om te gaan. Maar Elza blijft in de controle-stand staan. Echt vertrouwen op haar pleegmoeder, op mensen in haar omgeving en ontspannen omgaan met situaties waarin zij niet de controle heeft, dat lukt niet.
Voor Elza wordt Sherborne Samenspel ingezet, een lichaamsgerichte therapie die helpt om meer vertrouwen te krijgen, in haar pleegmoeder en in zichzelf. Niet door te praten, maar door te voelen en te ervaren.
Pleegzorgwerker Hanni Hosseinzadeh is hun Sherborne-therapeut. ‘Sommige pleegkinderen hebben de emotionele of fysieke beschikbaarheid van een ouder of opvoeder moeten missen. Deze kinderen hebben extra veel bevestiging nodig dat ze gezien en gehoord worden. We zien die behoefte later in het leven terugkomen. Zodra er tegenslag is, raken deze kinderen meer uit balans dan kinderen die de basisveiligheid als jong kind wel hebben ervaren. Het is voor hen belangrijk om die positieve emotionele en lichamelijke ervaringen alsnog te beleven. Zo krijgen kinderen de mogelijkheid om weer te leren vertrouwen. Ook als ze getraumatiseerd zijn.’
Onder leiding van Hanni spelen Romy en Elza verschillende bewegingsspellen, waarbij ze op allerlei manieren contact maken. Hanni: ‘Niet alleen door samen te bewegen, maar ook door naar elkaar te kijken, beschikbaar te zijn en attent te zijn op de behoeften van Elza. Precies die elementen die in de vroege kindertijd zorgen voor een veilige hechting. We filmen de bewegingsspellen en na afloop analyseren we de beelden.’
Zacht dekentje
Hanni vraagt Elza bijvoorbeeld om op een zachte deken te komen liggen, waarna ze haar langzaam door de kamer sleept. Ondertussen geeft ze duiding aan de situatie: ‘Tante Romy ziet jou ook op het dekentje liggen. Ze kijkt naar je, want ze wil graag dat je lekker in je dekentje ligt. Tante vindt het belangrijk dat het goed met je gaat, en ik ook, dus ik sleep je voorzichtig door de kamer.’
Romy: ‘Door de woorden van Hanni leert Elza dat ik verantwoordelijkheid neem. Dat ze de controle mag loslaten, niks anders hoeft te doen dan op dat moment in het dekentje te liggen en zich te laten slepen. En dat ze zich aan mij mag hechten en zich aan mij kan toevertrouwen. Zo voelt ze dat ze niet hoeft te vechten, omdat er iemand is die haar beschermt.’
Als Romy de deken overneemt en Elza door de kamer sleept, ziet ze Elza ontspannen. ‘Normaal staan haar ogen wijd open, is ze alert en wil ze alles en iedereen in de gaten houden. En nu werden haar ogen zacht en gaf ze zich langzaam over.’
Aanraking
Hanni nodigt Elza’s zus Priscilla, die ook in de kamer is, uit om mee te doen. Ook zij heeft er profijt van. Romy: ‘Laatst zei ze tegen Elza, wil je opstaan? Nu wil ik bij tante Romy zitten. Ze durft haar plek op te eisen. Voorheen kon ik haar niet vastpakken, niet knuffelen, alles stootte ze af. Na de derde sessie veranderde dat. Ik kan haar aanraken. Als ik haar schouder pak, schrikt ze niet meer.’
Ook Elza trekt in het dagelijks leven meer naar Romy toe. ‘Ze komt achter me op de bank zitten. Als we naar muziekles lopen, houdt ze me vast. Ik mag haar de klas in brengen, ze vraagt zelfs af en toe een kus bij het weggaan.’
Sensitiever en positiever
Onderzoek van orthopedagoog Resie Bessems in 2012 heeft aangetoond dat spel op basis van Sherborne-bewegingspedagogiek effectief is in de behandeling van getraumatiseerde kinderen die opgroeien bij pleegouders.
Pleegouders zijn na Sherborne sensitiever voor de signalen van het kind. Ook ervaren ze het contact met hun pleegkind positiever. Er is een heel arsenaal aan spellen, zodat de therapeut samen met de pleegouder kan afstemmen wat op dat moment het beste past bij het kind, de leeftijd en de ontwikkeling. Hanni: ‘Er zijn ook spellen waarbij je elkaar niet in de ogen hoeft te kijken, dat voelt voor sommige kinderen veiliger.’
De kracht van de methode zit in het samen positieve lichamelijke ervaringen opdoen, op een speelse manier. Hanni: ‘Er is geen goed of fout. Het gaat om fijne ervaringen opdoen, plezier hebben met elkaar en kinderen laten ervaren dat ze gekoesterd worden. Dat ze voelen: die belangrijke volwassene, daar kan ik op vertrouwen. Bovendien stimuleer je het kind ook om op zichzelf te vertrouwen. Om te voelen: ik mag er zijn, ik doe ertoe.’
Romy: ‘Ik was altijd erg gefocust op wat niet goed ging, ik zag vooral Elza’s afwijzingen. Maar tijdens de spellen zie ik Hanni heel positief reageren op Elza. Die vaardigheden neem ik weer over. Ik hoop dat Elza nog meer rust gaat krijgen. Dat ze niet altijd hoeft te vechten voor haar plek, en ze het soms kan verdragen als dingen anders lopen dan ze wil.’
Vanwege privacy zijn de namen Romy, Priscilla en Elza gefingeerd.
Sherborne Samenspel verbetert relaties
Sherborne is ontwikkeld door de Engelse bewegingspedagoog Veronica Sherborne als een serie bewegingsspelvormen zodat kinderen meer besef van hun lichaam krijgen. Hierdoor worden hun emoties en hun gedrag positiever, en dat verbetert de relaties met volwassenen. De methode is doorontwikkeld tot Sherborne Samenspel; gericht op verwaarloosde of getraumatiseerde kinderen die niet goed gehecht zijn aan hun ouder of opvoeder. De therapie is geschikt voor kinderen tot 12 jaar, maar pubers hebben er soms ook baat bij.
Dit artikel schreef ik in opdracht van Levvel, voor het tijdschrift Thuismakers. Bekijk het volledige tijdschrift.
